Victor Leemans werd geboren op 21 juli 1901 in een molenaarsgezin in Stekene. Hij studeerde aan de Normaalschool te Sint-Niklaas, waar hij in contact kwam met de Vlaamse beweging, en waar hij in 1919 zijn diploma van onderwijzer behaalde. Tijdens zijn legerdienst in Antwerpen had hij contacten met enkele Vlaamsgezinde figuren zoals kanunnik Floris Prims en Edward Poppe. Via Prims kwam hij in contact met de Duitse katholieke jeugdbeweging, hetgeen voor zijn latere evolutie erg belangrijk bleek te zijn. Via Prims raakte hij ook geïnteresseerd in de sociale problematiek en schreef in het tijdschrift “De Gids op Maatschappelijk Gebied” enkele artikels over maatschappelijke werking.
Ondertussen was hij ook onderwijzer geworden aan de school van de Broeders in Stekene, maar eigenlijk lag het lesgeven aan kinderen hem niet zo erg; hij was liever bezig met studie en publicatie, vooral op het gebied van sociologie en economie. In 1927 was hij medeoprichter van het tijdschrift“Jong Dietschland”, waarvan hij hoofdredacteur was tot 1930. Dit tijdschrift was de spreekbuis van de jonge katholieke flaminganten die probeerden om het Vlaams-nationalisme met het katholicisme te verbinden. In zijn artikels ging het vooral over
corporatisme, nationaal-socialisme en fascisme. Hij nam ontslag uit de redactie in 1933 wegens het te virulent antibelgicisme van sommige mederedacteurs en hun te grote sympathie voor Hitler en zijn nationaal-socialisme.
Hij volgde aan Duitse universiteiten verschillende colleges; omdat hij in België niet over het geschikte diploma beschikte om universitaire studies te doen, schreef hij zich in aan de Parijse “Ecole des Hautes Etudes Sociales” waar hij in 1931 zijn doctorsbul behaalde.
Op 7 mei 1932 huwde hij Raymonda De Rijcker. Ze zouden vijf kinderen krijgen. Kort na hun huwelijk kreeg Leemans een ernstige longziekte, en onderging hij een zware longoperatie. Na een lange revalidatie, hervatte hij zijn studiewerk en zijn publicaties over sociologie, politiek, filosofie.
Toen in 1933 het “Vlaamsch Nationaal Verbond” (VNV) werd gesticht als politieke partij, wenste Leemans zich aanvankelijk daarin niet te engageren. Maar toen die partij in 1936 electoraal scoorde en een spectaculaire stemmenwinst binnenrijfde, werd Leemans leider van de “Arbeidsorde”, zowat de sociale afdeling van die partij.
Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog werd hij secretaris-generaal van het ministerie van “Volksgezondheid en Voedselvoorziening” en adjunct commissarisgeneraal voor het “Commissariaat voor ’s Lands Wederopbouw”. Op 14 augustus 1940 werd hij benoemd tot secretaris-generaal van Economische Zaken. Hij was immers een specialist inzake sociaal-economische systemen, sprak perfect Duits en had door zijn verleden heel wat Duitse contacten. Hij probeerde de samenwerking met de Duitsers zo afstandelijk mogelijk te houden en zette, vanuit zijn “bezorgdheid voor het gewone volk” de belangen van het land op de eerste plaats; daartoe zette hij zich bijvoorbeeld in voor de goede werking van “Winterhulp”.
In Berlijn ging hij diverse keren onderhandelen voor de vrijwaring van de Belgische belangen, en om te protesteren tegen de steeds maar grotere opeisingen van arbeiders en goederen door de bezetter, en tegen de deportaties en het toegepaste gevangenissysteem.
Bij de bevrijding in 1944 werd hij aangehouden en geïnterneerd in de gevangenis van Sint-Gillis-Brussel, waar hij geruime tijd in voorhechtenis zat. Zijn vrouw werd ondertussen zwaar ziek en stierf in 1945. Het auditoraat-generaal opende tegen hem een onderzoek over economische en politieke collaboratie, maar in mei 1948 werd zijn dossier geseponeerd en werd hij buiten vervolging gesteld en zonder verder proces vrijgelaten. Hij vestigde zich in Antwerpen, was actief als publicist, o.a. voor “De Standaard”, en in de studiedienst van het ACVW, de
katholieke werkgeversorganisatie. Hij publiceerde ook diverse studies over sociologie en filosofie.
In het kader van de “verruiming” van de toenmalige CVP werd Victor Leemans in 1949 provinciaal senator voor die partij, wat hij bleef tot zijn dood; vanaf 1958 zetelde hij ook in het Europees parlement en was in 1965-1966 zelfs voorzitter van dat parlement waarvan hij de plenaire vergaderingen leidde.
Hij overleed te Leuven op 3 maart 1971 en werd, na een uitvaartdienst in de Berchemse Sint-Willibrorduskerk op 8 maart onder grote belangstelling in Borsbeek begraven. Waarom hier? In zijn geboortedorp Stekene wilde Victor Leemans blijkbaar niet begraven worden, want volgens zijn vriend Willem Melis zou hij gezegd hebben “Stekene ingrata non habeat ossa mea; het ondankbare Stekene zal mijn gebeente niet bezitten.”
PJ
Bronnen:
Daems-Van Ussel, P.: Inventaris van de archivalia van Victor Leemans, 1901-1971.
Leuven, Kadoc, 1987. (met biografische schets) (B-934.91Daem).
Dhondt, B.: Victor Leemans, terugblik bij een geboorte. In: Tijdschrift van de
Heemkundige Kring Stekene, XX-3 (sep.2001), pp.82-97.
Florquin, J.: Ten Huize van…dl. 7 .pp.100-136: Victor Leemans. Leuven, Davidsfonds,
1971. (B-903.1Flor).
Gyselinck, S.: Victor Leemans 1901-1971. In: ODIS – Database Intermediary
Structures Flanders (online). Record n° 3707.
DocC-Borsbeek: dossier Victor Leemans (K-934.91Leem).
